BASINÇLI KAPLAR İLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA GÜVENLİK

BASINÇLI KAPLAR İLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA GÜVENLİK

 

I.  Tanımlar :

Kap : İçine    akışkan  doldurmak  için  tasarlanmış     ve  imal edilmiş    hazneye   denir. Bir kap birden fazla hazneden oluşabilir.

Basınçlı kap :  İç  basıncı   0.5   bardan büyük olan  kap   ve ekipmanlara   denir.

Basınçlı ekipman :  Her türlü basınçlı kap ile bunlar ile bağlantılı boru donanımı,  emniyet donanımları ve basınçlı aksesuarlar anlamına gelmektedir.

Eğer; varsa basınçlı ekipman üzerindeki flanş, nozul, kaplin, destekler, kaldırma mapası  vb. basınçlı kısımlara bağlı elemanlar da buna tanıma dahildir.

Emniyet aksesuarları : Basınçlı  kabın   emniyetle işletilmesini  sağlamak    için    gerekli   olan     cihazlardır.

1-Basınç düşürme  cihazları

İzin verilen limit aşıldığında devreye girerek basıncı tamamen veya limit içinde kalacak şekilde düşüren cihazlardır.

   örnek :

• Emniyet valfleri,
• Patlama diski,
• Bel verme çubukları,
• Kontrollü basınç düşürme  sistemleri,  gibi

2- otomatik sistemler:

Ayarlanan limit aşıldığında devreye girerek hata düzeltme imkanlarını faaliyete geçiren, tesisi kısmen veya tamamen kapatan yada  durduran sistemlerdir.

            örnek:

• Basınç ve sıcaklık şalterleri,
• Akışkan  seviye swiçleri
• Emniyetle ilgili her türlü  ölçme kontrol ve düzenleme  cihazları.

II.  Basınçlı kap      çeşitleri

•      Kazanlar,

•      Gaz tüpleri,

•      Hava tankları,

•      Lpg tankları,

•      Kompresörler,

•      Boru hatları,

•      Sınai gaz tankları.

•      Kriojenik tanklar,

•      Otoklavlar,

•      Hidrolik akışkan devreleri,

•       pnomatik akışkan devreleri,

•      Soğutma üniteleri,

•      Hidrofor vb.

İşçi Sağlığı  ve İş Güvenliği Tüzüğünde adı  geçen  emniyet cihazları

Sıra	Cinsi	Adı	Madde nu
1	Basınç göstergesi	Manometre/presostad	204/1
2	Sıcaklık göstergesi,	Termomtr/termo kupl	204/2
3	Besi pomp./seviye göst	Tağdiye cihazı	204/3
4	Basınç emniyeti	Em.valfi ağırlıkl/yaylı	205
5	Boşaltma sistemi	Tahliye vanası	215
6	Blöf donanımı	Blöf valfi	211
7	Gaz ykt yangın em.sist.	Sulu emniyet kabı	216
8	Gaz patlama emniyeti	Patlama kapağı	217/1
9	Su ısıl genleşme emny.	Nefeslik/genleş. Valfi	218/2

Basınçlı kaplardan kaynaklanan  İSG Tehlikeleri

1. İ n f i l a k Tehlikesi           

2. Parçalanma Tehlikesi       

3. Boğulma  – zehirlenme    

4. Yangın – patlama  

5. K i m y e v i   ve termal  yanıklar

1. İnfilak Tehlikesinden Korunma Tedbirleri

• Tasarım ve  imalat  yetkili  teknik     elemanlarca  yapılmalıdır.
• Tasarım v e imalatta  gerekli    tedbirler  alınmalıdır.
• Kaplar gerekli emniyet  cihazları ile donatılmalıdır.
• Uygun yerleşimi  sağlanmalıdır.
• Ehliyetli elemanlarca  işletme ve bakımı sağlanmalıdır .
• Periyodik bakım ve deneyleri yapılarak belgelendirilmelidir.
• Maruziyet alanı belirlenmeli ve ilgisizlerin girmesi önlenmelidir.
• Çalışmalar en az elemanla  yürütülmelidir.
• Düzenli olarak sicil kayıtları tutulmalıdır.
• İşletme -bakım talimatları hazırlanmalıdır.
• Elektrik  tesisatı  exproof olmalı ve paratoner bulundurulmalıdır. 

2. Parçalanma Tehlikesinden Korunma Tedbirleri  (şarapnel etkisi)

•      Tasarımda   parça fırlama risk azaltıcı      tedbirler alınmalıdır.

•      İmal  usullerinde uygun   teknikler  seçilmelidir.

•      Basınçlı kabın yer seçiminde  dikkatli  olunmalıdır.

•      Gerekli hallerde sütre yapılarak parça yayılımı önlenmelidir.

•      Periyodik basınç testleri yapılarak rapora  bağlanmalıdır.

•      Tehlikeli alanlara giriş çıkışlar kontrol altına alınmalıdır.

•      Bakımlar ehliyetli elemanlarca yapılıp  belge ve kayıtlar uygun tutulmalıdır.

3. Boğulma  ve Zehirlenme Tehlikesinden Korunma Tedbirleri 

•      İmalatta  ve yer seçiminde çalışılan maddeler dikkate  alınmalıdır.

•      Genel veya mevzi havalandırma tesis edilmelidir.

•      Gaz dedektörü ve alarm cihazları bulundurulmalıdır.

•      Çalışanlar eğitilerek  dosyalarına belge konulmalıdır.

•      Kişisel koruyucu donanımlar temin edilerek  kullanımı sağlanmalıdır.

•      Riskli  alanlarda  en  az eleman  ile   çalışılmalıdır.

•      Gerekli yerlere ikaz levhaları asılmalıdır.

4- Yangın ve Patlama Tehlikesinden Korunma Tedbirleri 

•      Yanıcı ve patlayıcı ortamlarda  sıcak işler özel izinle yürütülmelidir.

•      Bu bölümlerde çalışanlar ve bakım onarımcılar yangın konusunda eğitilmelidir.

•      Geç tutuşan yanıcı  maddeler yakınında sıcak çalışma sonrası yeterli bir süre yangın kontrolleri sürdürülmelidir. 

•      Yakıt deposu vb. parlayıcı madde bulaşıkları bulunan kaplarda kaynak çalışması yapmaktan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

5. Kimyevi ve termel yanıklar

•      Kimyevi ve termal yanıklara sebep olan maddeler bunlardan korunma ve ilk yardım konusunda çalışanlar eğitilmelidir.

•      İş  bitiminde  son   kontrol   ve   testler yapılmalıdır.

•      Termal yanıklar için; maske, bot, tozluk, iş elbisesi, deri önlük vb. kişisel koruyucu donanımlar     kullanılmalıdır.

•      Bu  işlerde çalışmalar özel izinle, yetkililer nezaretinde yapılmalıdır.

Tehlikeleri önlenme ve kazalardan korunma metodu  (6. Henrich perensibi)

1.   Mühendislik ve revizyon,

2.   İkna ve teşvik,

3.   Ergonomi kurallarından yararlanma,

4.   Disiplin tedbirlerini  uygulama,

Çalışma hayatında tehlikelerin önlenmesi ancak  tehlikeli   durumların  önlenmesi ve  tehlikeli  davranışların  önlenmesi ile mümkündür.

I.  Tehlikeli durumların önlenmesi

1. Güvenli  teknoloji  seçimi, Kuruluş aşamasında güvenli teknolojinin seçilmesi ve gelişmelerin sürekli izlenmesi güvenli çalışma ortamının ilk şartıdır.
2. İş organizasyonu : Uygun Hiyerarşik yapı kurularak çalışanlar, çalışmalar ve işyeri sürekli olarak, gözetim, denetim ve kontrol  altında tutulmalıdır.
3. İkame : Tehlikelilerin yerine tehlikesizler yada daha az tehlikeliler kullanılmalıdır.         (değiştirme)
4. Tecrit  : Tehlike kaynakları uygun bölümlere alınarak çalışanlardan ayrılmalıdır.      (ayırma)
5. Örtme : Hareketli parçalar uygun koruyucular ile kapatılmalıdır.  (kapatma)
6. Havalandırma : a) genel havalandırma b) lokal   havalandırma

İşyeri havasının çalışanlar için tehlikeli hal almaması için genel olarak havalandırılmalı ve gaz, koku duman vb.  kaynağından emilerek dışarı atılmalıdır.    

7.      Maruziyet  süresini  azaltma : Tehlikeli  işlerde çalışanlar uygun değişim ve sınırlama teknikleri ile maruziyetten korunmalıdır. (sınırlama)

Tehlikeli davranışların önlenmesi

1.      Eğitim ve öğretim çalışmaları:  Eğitim yönetmeliği gereği çalışanlar işe girişlerde, iş   değişimlerinde ve periyodik olarak eğitilerek  doğru davranış göstermeleri sağlanmalıdır.

2.                              İkna ve teşvik uygulamaları: Çalışanlar uygun şekilde motive edilmelidir.  

3.      İş - işçi (çalışan) arası uyumun sağlanması : İşin çalışana uygun hale getirilmesi için  gerekli çalışmalar yürütülmelidir.

4.      Vardiya değişimi : Vardiya değişim süreleri, ekip oluşumu ve uyumu dikkate alınmalıdır.

5.      Monoton iş yükünün  irdelenmesi : Gerekli düzenlemeler yapılarak monoton iş yükünün çalışan üzerindeki olumsuz etkileri azaltılmalıdır.  

6.      Kişisel   koruyucu : İş etüt edilerek iş ekipmanı ihtiyacı belirlenmeli ve uygun kişisel koruyucu donanım temin edilerek kullanımı sağlanmalıdır.  

7.                              Disiplin  uygulanması : İşletmede gerekli iş disiplini sağlanmalıdır. 

BASINÇLI KAPLARDA TEST TEKNİKLERİ

I.   Zorlayıcı testler (deformatif) :  Basınçlı kap üzerinde bulunan her noktanın  belirli bir kuvvetle zorlanmasıdır.

II.  Zorlayıcı   olmayan   testler (non   deformatif):  Basınçlı kabın hassas yerlerinin özel  yöntemlerle  incelenmesidir.

I.  Zorlayıcı test teknikleri

a) Hidrolik   test : Basınçlı  kabın  tamamı veya bir kısmının  uygun şartlarda      bir sıvı ile doldurulup basınçlandırılması, izlenmesi  ve  boşaltılarak sonuçlarının  irdelenmesi tekniğidir.

      b) Pnömatik  test :  Basınçlı kabın tamamı veya bir  kısmının uygun şartlarda bir    gaz ile doldurulup sıkıştırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının irdelenmesi  tekniğidir.

II.  Zorlayıcı olmayan test teknikleri  (non deformatif) : Basınçlı kaba  zorlayıcı test tekniklerinin uygulanmasında sakınca  görülmesi halinde uygulanırlar.  

1.      Gözle  muayene  testi

2.      Sıvı sızdırma testi (Penetrasyon testi)

3.      Manyetik partiküler testi

3.a. Islak floor ışığı testi

4.      Radyografi testi (gamma ve  x-ray)

5.      Ultrasonik  test   

1. Gözle muayine testi : Malzeme üzerindeki süreksizlik muayenesinin gözle yapılması işlemidir.

Uygulanması:

     1.   Önce yüzey  temizliği yapılır.

     2.   Yüzeyler koordinatlara ayrılır.

     3.   Uzmanlarca  çıplak gözle veya mercek altında göz muayeneleri yapılır.

     4.   Hassas noktalar ve riskli bölgeler tekrar muayene edilir.

    Not :  Zorlayıcı testlerden sonra bu test tekrar uygulanmalıdır.

2. Sıvı sızdırma testi : Özel    hazırlanmış    bir   sıvının   muayene yüzeyine   sürülmesi    ve   siyah   (uv)   ışını altında  yüzeyin   incelenmesi  tekniğidir.

Uygulanması:

1. Önce yüzey  belirlenir   ve   temizliği     yapılır.

2.   Yüzeye penetrasyon  sıvısı  sürülür .

3. Sonra yüzey  temizlenerek  normal veya  siyah   UV   ışını altında göz muayeneleri  yapılır. 

Not :    Bu  teknik süreksizliğin yüzeyde  ve açık  olması  halinde  iyi  netice verir.    

3. Manyetik partikül testi

3. a)Islak flor ışığı m. P. T.

Bu metod süreksizliklerin manyetik kuvvet  çizgilerini bozması esası üzerine  kurulmuştur.

Uygulanması:

1. Kabaca       yüzey       temizliği       yapılır.
2. Problarla  manyetik  alan  oluşturulur.
3. Alana      manyetik      tozlar      dökülür.
4. Manyetik    akı    çizgilerinde     sapmalar  gözlenir.
5. Manyetik   alanın   yönü    değiştirilerek     test     tekrarlanır.

•         Not : 1. Bu test yalnızca manyetik malzemelere   uygulanabilir.

•                  2. Köşelerde ve  kaynak  yerlerinde yanıltıcı  netice  verebilir.

4. Radyografi  testi

Bu   metod; x   ışınlarının,  malzemede  ki süreksizlik  durumunda  film        negatifleri üzerinde daha koyu alanlar  oluşturması  tekniğine dayanılarak geliştirilmiştir.

Uygulanması:

1.   Test yapılacak alanda gerekli radyasyon  güvenlik  önlemleri alınmalıdır.

2.   Uygulama uzman  elemanlarca  yapılmalıdır.

3.   Kalınlık değişim  yerlerinde  olan  süreksizliklerde tesbit  zorluğu   vardır.

4. Süreksizlik  derinliğinin   belirlenmesi     güçtür.

5.   Sıkıca kapalı süreksizliklerin belirlenmesi uzmanlık gerektirir.    

5. Ulturasonik test:

•         Malzeme   üzerine yönlendirilen  ( ultrasonik ) ses dalgalarının, malzemedeki    süreksizliklerden farklı  yansıması  temeli   üzerine  kurulmuştur.

•         Üç parçadan oluşur :

•         1.   Elektronik   sinyal üreteci

•         2.  Siyalleri    mekanik titreşimlere dönüştürme     sistemi

•         3. Geri        dönüş sinyallerini   algılayıp geliştiren    ve görüntüleyen    sistem